|
Warbixin Waxbarashada heerka
Jaamacadeed ee dalka China
(China, Nov 14, 2011
Ceegaag Online)
Horudhac
Ka dib burburkii dowladeennii dhexe ee Soomaaliya sannadkii
1991 kii ummaddii Soomaaliyeed waxay noqotay kuwo wax walba
ay xadhig maran noqdaan hadday noqon lahayd waxbarasho,
dhaqaale, siyaasad iyo nololba oo ku kala hadfay dunida
dacaladeeda si uu qof waliba u raadsado nolol dhaanta tii
markaa dalka taallay. Haddaba waxa ay ummadda soomaaliyeed
inta badan dibadda u raadsadaan waxaa ka mid ah waxbarashada
heerka jaamacadeed ah si ay aqoontooda u horumariyaan heer
la arki karana uga gaadhaan. Sidaasi darteed qof walba wuxuu
aadaa meeshuu is yidhaahdo allaylehe halkaasaa maanta aad
aqoon iyo cilmiga aad rabto kasoo heli kartaa. Waddankan
China marka wuxuu ka mid yahay waddamada ay Soomaalidu
waxbarashada heerka jaamacadeed u aaddo waxaana dhihi karaa
waa waddamada ugu horreeya ee ay soomaalida ugu badan wax ka
barato qaaradda Aasiya maanta. Haddaba Chinow maxaad ahayd
waa waddan caynkee ah?
China
China waa waddanka ugu dadka badan dunida maanta aan ku
noolnahay wuxuuna ku yaallaa bariga qaaradda Aasiya. Waxaa
lagu qiyaasaa inay ku noolyihiin dad ka badan 1.3 bilyan oo
qof waana waddanka labaad ee ugu ballaadhan dunida baaxad
ahaan. Waa waddan taariikhdiisu qadiimi tahay oo qiyaastii
ilaa 250,000 sano ka badan soo jireen ah. Wuxuuna xad la
leeyahay ilaa 14 dal sida India, Pakistan, Afghanistan,
Russia iwm. China wuxuu ka koobanyahay 22 gobol marka laga
reebo Taiwan oo chinuhu ku doodo inay tahay gobol isaga ka
tirsan. Dhaqaale ahaan waa waddan dhaqaalihiisu si xawli ah
u korayo wuxuuna bilaabay inuu xidhiidh dhaqaale iyo mid
wada shaqaynba oo toos ah la sameeyo waddama soo koraya ee
African ka ah. Diin ahaan dadka ku nool china waxay kala
haystaan diimo badan oo diinteenna islaamku ku jirto laguna
qiyaaso ilaa boqolkiiba labo (2%) dadku inay islaam yihiin
laakiin dadka inta badan waxay aaminsanyihiin China iyo
dhaqanka gobolka uu kasoo jeedo qofkaasi oo diinba ma
haystaan. Siyaasad ahaan waddankan China wuu u fur
furanyahay caalamka beryahan danbe. wuxuuna safaarado ku
leeyahay oo xidhiidh joogtaa la leeyahay ilaa 162 dal oo
dunida ka mid ah. Dhanka aqoonta markaan ka eegno dalkan
dadkiisu waa dad wax wada yaqaanna. 2007 dii qiimayn la
sameeyey dadka Chinese ka ah ee ka wayn 15 jir 93.3% waa dad
wax qori kara waxna akhriyi kara. Halka qiimayn kale oo la
sameeyey sannadkii 2000 dadka da’doodu u dhaxayso 15 ilaa 24
ay 98.9% ay yihiin dad wax bartay. Hadal iyo dhammaan waxaan
dhihi karaa waa dal maanta dhan walba ka horumaray hadday
waxbarasho tahay iyo hadday waxyaalaha kalee muhiimka ahba
tahay sida tignoolojiyadda casriga ee dunidu maanta
higsanayso.
See loo
helaa waxbarashada jaamcadeed ee China?
Helitaanka jaamacadeed ee dalkan wax adag ama qofku uu dhib
kala kulmayo maaha sababtoo ah waddankan maanta Soomaali
badan baa ku nool say doonaanba ha u joogaane hadday tahay
waxbarasho iyo hadday tahay ganacsiba waadna fahmi kartaa
meel Soomaalidu ku badantahay haddaad aragtid inay tahay
meel laga soo dhawaynayo oo ay si fudud ku tagi karaan.
Marka Soomaalida halkan wax ka barataa inta badan waxay ka
yimaaddaan dalkii iyo waddamada kalee dibaddaba. Qofka
Soomaaliga ah ee haysta baasboor soomaali ee raba inuu
yimaaddo waddankan China waxaa looga bahaanyahay inuu haysto:
1.
Baasboor Soomaali (kii hore ama ka cusub ee dawladdii
danbe bixisay).
2.
Shahaadada dugsiga sare (oo afka ingiriisiga ku qoran)
3.
Sawirada kurka ah oo muuqaal fiican leh 2 xabbo (sida
qofku inuu bilaahaa uu jaamacadda xaraysanayo gudahooda iska
qaado)
4.
Waraaqda dhalashada (Inta badan muhiim ma aha)
laakiin qofkii haysta way u fiicantahay.
Qofku markuu intaas is la helo jaamcad waa loo xarayn karaa
si fududna waa lagu heli karaa. Inta badan marka la xareeyo
jaamacaddu waxay kusoo baxdaa bil gudaheed (30) casho oo
wakhti badan ba ma qaadato.
Jaamacadaha
China
Huazhong-University-of-Science-and-Technology
Waddankan waxaa ku yaal jaamacado badan oo nooc walba leh
Soomaalidu inta badan waxay ka bartaan waa kulliyadaha
Caafimaadka (medicine) noocuu doonaba ha ahaadee iyo
Injineeriyada (engineering) oo iyaduna kulliyada badan usii
kala baxaysa sida civil engineering, telecommunication iwm.
Jaamacadaha soomaalidu inta badan dhigato waxaa ka mid ah:
1.
Huazhong-University-of-Science-and-Technology
2.
Wuhan
university.
3.
Nanjin
university.
4.
hunan
university
Labada
jaamacadood ee hore waxay ku yaallaan magaalada Wuhan ee
gobolka Hubei. Halka jaamacadda seddexaad ku taal magaala
Nanjin ee gobolka Jiansu. Ta afraadna waxay ku taallaa
Changsha gobolka Hunan. Jaamcadahan kulliyado badan bay
leeyihiin Soomaalidu inta badan waxay ka bataan
injineeriyadda iyo caafimaadka. Jaamacadaha waxa la iska
qaadaa waa ku kala duwan yihiin sannadkii tusaale
caafimaadka waxaa la iska qaadaa $4000 ilaa $5000 oo dollar
sannadkii (tuition fee) ahaan. Halka injineeriyadda la iska
qaado $3000 ilaa $4000 sannadkii. Waxaana dhihi karaa marka
waddamo kale oo badan oo Aasiya ku yaal la bar bar dhigo
qiimahaasi inuu sillooyahay maanta. Jaamacadahaasi dhammaan
waxay leeyihiin dhismayaal ay ajaanibtu degaan khaasatan
qofka aan rabin inuu magaalada aqal ka kiraysto
dhismayaashaasu inta qol ee uu rabo ka kiraysan oo
degi.Luuqadaha jaamacaduhu ku baxaaan Chinese kaa ugu
horreeyaa laakiin jaamacadaha ajaanibtu dhigtaan afka
ingiriisiga ayey ku baxaan oo lagu dhigataa. Luuqadda
dalkana qofku isla markiibaa waa la qabsan karaa ku
hadalkeeda waa laga yaabaa qofka inay ku adkaato qoraalkeedu
laakiin ku hadalkeedu wax dhibaata ah qofku kala kulmi maayo
oo 6 bilood guduhood wuu kula qabsan karaa. Khasab maaha
qofkii afka ingiriisiga ku dhiganaya jaamacaddiisa inuu
barto laakiin wuu isaga baahnaanayaa si uu bulshada dalka u
fahmo sababtoo ah waa luuqadda dalka. Guntii iyo gabo
gabadii waxaan odhan karaa maanta heerka waxbarasho ee China
marayo wuu qancin karaa ummaddeennan soomaaliyeed ee
waxbarashadeedii sare luntay doonayana inay sii wataan ama
horumariyaan ilaa heer sare ay ka gaadhaan. Qof walbana
aqoonta maadiga wixii la xidhiidha wuu ka heli karaa noocay
doonto ha ahaatee.
Wabillaahi
towfiiq.
Dr. Abdulhakeem Ali Suleiman (Sancad)
Kamaal35@hotmail.com
Huazhong University of Science and Technology,
Wuhan,
Hubei China
webmaster@ceegaag.com
|
