“550 Mudane iga dhig Maandhow oo inagu day 350 Mudane ay Isimadu dib u soo xulaan”, Hooyo Soomaliyeed oo waraysi siisay Wariye Soomaliyeed.

(Muqdisho, December 11,  2008 Ceegaag Online) 

Kadib markay arrimaha Soomaalidu daaliyeen cid walba ayaa wariye Soomaaliyeed  oo la yiraahdo Diiriye Habqan uu  u dhaqaaqay dhanka bartamaha dalka.Wuxuu ku hakaday tuulo ay ku muransanyihiin gobolada Mudug iyo Galguduud oo la yiraahdo Dhextaal halkaasi oo uu horaantiiba kula kulmay Hooyo Soomaaliyeed oo magaceda ku sheegtay Warsan Waxdhowr.

Haddii lagu kor sheekaystay shaahii musaafirka lagu sooray, sidan ayey u dhacday sheekadii:

Wariye Diiriye Habqan: Alle janneeyey waxaan kugu soo gaarey warkii idaacadda oo kasii baxayee maxaad ka qabatay?

Hooyo Warsan Waxdhowr: Maandhow khayr iyo dadaal badan. Nabad lagu heshiiyey. Haddaananse ka baqay inaad tiraadaan habar fadhidaa lagdan u muuqdaa waxaan dhihi lahaa 550 Mudane iga dhig Maandhow oo inagu day 350 Mudane oo ay Isimadu dib u soo xulaan. Maandhow guri qaada Soomaaliyaba kama dhisna geed hariyaana inooma baxo, mise jabuutibaa balbalo qaada u dhisi, mise dal saaxiibaa hangar weyn inoo siin akhbaartana internetka inoo marin? Hadaynuba heshiiney kii horeba muu inuu sheqeeyo maandhow? Ama reerkay labo ugu jireen  gudaha  muu mid soo saroo midkii dibbadda ku dudsanaa soo galiyo maandhow? Dagdagga qaarkiisna waaba camal shaydaane, maa xukuummadda wasiirro laga siiyo iyo gudiyo wadajira oo wax la qurxiya xukuummadda bilaha yar ee harsan, markaana Isimadu inoo xulaan 350 Mudane shida yari samir iyo dulqaad? Maandhow boqoraddii iyo isimadii malaga maarmay? Haddaysan inoo  xukumay sidaynu ugu caano shubannay  may ana inoo saxaan, taban taabiyaan oo inoo dhamaystiraan waxaynu caluukaysanno, meeye?

Yaa diidaya hadday dib usoo qabiyaan Isimadu 275tii hore iyo todobaatan iyo shan ay wax ku xalliyaan oo hor leh kuna salaysan Allaaha inaga xoreeyee wixii lalaha afar dhibic bar, illeen laba dal oo isku cadad ah oo hadda kow la isku darayo maahane, reer meesha ka maqnaana ma jirine? Intii sidaan danta moodey ee ka badin weydeyna waaba dadaaleene, oo khayr Allaha siiyee ileyn dadka la iskama tuhmee, balse maandhow haddee inti horena sow ma moodi  karaan in lagu cinqilaabayo xeelad cusub ee baarlamaaniya halkii awal la isku cinqilaabi jirey askar?

Hooyo: oo maandhowse aan ku weydiiyee, maxaa dhacaya markay laba baarlamaan oo isle’eg kala fariistaan Baydhabo iyo bu’aale midwalbana leeyahay “annagaa sharci aha iyo annagaa sharci ah”, intay kolba shiraanna dhahaan madaxweynihii eriney mid cusubna doorannay, dawlad cusubna dhisnay? Sow maa ha jugjug iyo kasii daran iyo maalin walba usii kala daabul Nayroobi iyo Jaabuti si loo heshiisiiyo dalkuna waxaan soo socon iyo waraabayaal ha dhawro? Jabuuti iyo Eriteriyana waaba walaaleheen ina jecele xalkana waaba inoo rabaane may inoo abaal gudaan oo dunidda u jeediyaan xalku inuu yahay Soomaali oo meel la isugu keenoo kuwada xorowda taasoo gobolkana dantiisa guud ah illeen dhammaanteen xabbad iyo caataan u dhammaanaye, gobolkeena bariga Afriaka oo ku can baxay quudinta makhluuqaadka badaha aduunka? Dhanka kalena maandhow, Doqontii hore ee xaabada cuslaaatay kordhisey mid ka daran iney jirto ayaaban tuhunsanahay maandhow.

Wariye: Bal Alle janneeyey taas yara faahfaahi.

Hooyo: waa iska muuqataayo waa tan gurada laga  saaray xaabo awoodeeda ka culus aanse dhihi Karin lama kici karee qaar iga dajiya, waayo walwalka dad badan qabo ee hawleheenna iyo maskaxdeenna iyo maan keenna kala qaybinaya ayaa ah, ilaa la xalliyo qaybsanaanta Soomaalida oy wada xorowdo, meeshana ka baxayso amay Soomaali isu soo gurmataa markale, dawlad inoo dhismaysa majirto! Waxaan ku dagaalamayno marka waaba tii laga yiri labada nin  ee haraga isku haystaa habartood waa sida gacantaas. Waxaan dhisnayn oon dhismi karayn hooyoo hogaami waa xaabo tankaaga ka culus la kac maandhow. Maxaa inoo diidan inaan dhahno walaalayaalooow darisoooow tani dhismi maysee gobolka aan hor marinno kuna bilowno kala-shaki-bixin micnaha dib-u-yagleelka Soomaalidii hore iyo gobolka oo isu furanoo nabad iyo barwaaqaa?

Wariye: Haddee Alle janneeyey wuxuba waa caruurtaadiiyoo wayba kuusoo joogsane maad la hadasho ilayn ilmaahagu kaagama koraan boqornimo iyo saldano kale toonnee?

Hooyo: Haddee maandhow Dhextaal maba joogaan mana yimaadaan boostana ma leh, haatufka la sheegana waligay lama kulmine bal si dheh hadayba i maqli lahaayeen !ha haha?

Wariye: Alle janneeyey bal ka warran dhalinyaradii maxaa tuulada kaala jooga waatan marmar waalidka laga kala shaqatagee?

Hooyo: Maandhow khayr qabe caruurtii mid iyo labo mooyee sidaadaas ayey Diriye Habqanow isaga habqameen, mid iyo hortiis wuxuu Alle u dhigay. Mid Fidiraal u ciidmay iyo mid iskacaabin u ciidmay. Rabbi talo ku filan. Bal fidiraalka kuwii noogu soo deeqay kuma soo darin ciidan meelmariyee waxay yiraahdeen isdabara ama dalalkaan ka qaybqaadan dhismihii fidiraalku ha meel mariyeen. Hadee maxay keentay? Caruurtayadii in la iska horkeeno. Dalkii noosoo gurmadana  in la yiraahdo waa ka fulaan iyo bad malehee kaasi amuu yahay biya-doon? Horayna waaba loo kala shakisanaa oo intayada waaweyni waxaanuba ka qoomamaynayney ka mid noqoshaddii ururkii Afrikaanka ee xeertay in siduu isticmaarku ugu falaaday Afrika loo daayo oo micneheedu mardambe noogu soo baxay inaan Soomaali waligeed wada xoroobin wadana midoobin, maandhow qoomamo! Balse taladi ba’dayow sow talo kuuma dhalato haddii la yiri, qaran saas ku weynaye gobol maan doono maandhow?

Wariye: Oo bal Alle janneeyey haddeer xagee wax laga mari karaa bay idin la tahay haddaad markii hore khaldanteen?

Hooyo: Maandhow Habqanow lama aqoon waayin sida wanaagsan ee yaa doonaya yaanse dooneyn weeyoo umaduhu dhammaantood intay shireen ayey ku heshiiyeen in dadyowgii la gumeystey ee dunida eek ala qoqobay sideenoo kale oo dhan dib loo mideeyo saasna xorriyad lagu gaarsiiyo. Haddee gumeysi khiyaamo ma daayee haddaan la iska dhicine intuu xagga kasoo wareegey ayuu inagu dagay Midnimo Afrikaan iyadoon lakala xaqsiman oo la kala xoolo guran! Maandhow taasi ma xaqbaa mise waa xis? Midnimo Afrikaan oo daris iyo walaalba leh yaa diidan? Sow maahan inaan garanayno waxaan kala leenahay oon isku darsanayno horta ileen wuxu waa shirkade, hadday jeeble tahay iyo haday ka wayntahayba? Bal gobolkaasi eego ma cid baa cidda kale ka nolol fiican ama ka xorsan? Kiinyaati iyo Itoobiyaan iyo Cafari iyo Soomaali miduu yahayba? Waannu isku wada foogannahay oon isku wada dulleysannahay! Soomaalida haddii dib loo mideeyo yaa khayr iyo nabad iyo  biyo iyo bad ka waayaya gobolka mise maandhow  labadaasi xeerbaan is jabinayn oo aynaan ku dulmanayn? Haddaannuse jiil hore ahaan khaldannay, maad naga roonaataan dhallinyaroy ood dunida qodobadaas isburiyey kula doodaan sidaasna ku samaysataan gobol afrikada bariya oo nabadoo nolol istaahila dadkuna yahay walaalo ilayn marba intii isku dagaanaa isku danee? Nin qaarad kale dagan kula dan maahee dariskayogow annaga nala sammaysta nabad iyo nolol maad ku tiraahdaan walaallihiinna dariskaa dhallinyarooy?

Wariye: Danbigaaga Allaha dhaafee Alle janneeyey bal taasna Allaha noo diree, tuulada Dhextaal waa tuulo yara hadana ma dhaqdhaqaaq xuma sida ay u yartahaye , inkastoysan ka fogeyn xeebta, xageebay barakadan ka heshay, ma xoolo badan tahay mise dad badan ayaa dibadda ugu dhoofay?

Hooyo: Haha! Maandhow amaad nagu tuhunsan tahay wixii la lalaa burcad badeed? Maandhow nafac badeed horta bal xagga dhige, odagaygii iyo wiilkaan ku khatimayba siday noogu safreen xagga badda, haddaan juuqba muddo ka weyney waxaa noo xigtey jirriifbaa ganafka surtay laash-koodii, odagiina meykiisii waa danbaa la helay wiilkiina raq iyo ruux… raq iyo ruux…(ilmayn)!...abtigayna haamihii suntan ayuu u dhawaadey haatanuu tuulada inoo yaal isagoo iyo dhaga beelay…mmmm reerka dariskaa wiilkii ka dhacay iyo laashkiisii biyo baylaa la sheegaa in lagu furay lama soo rogin. Bal yaa ah, aan is weydiinnee,  burcad badeed? Ma kuwa saas dadka u dulleynaya oo u dulmiyaaya …dil, qafaal, dhac, sun…iyo shucuubta noo soo diraya ama nagu fiirsanaya, waligoodna iyagu burcad badayn jirey, mise agoomaha  lagu khasbayo waxaysan ab-iyo-isir u lahayn iyo aqoon toonna?

Wariye: Naxariis Alle iyo samir iyo iimaan! Geeridu xaq weeye dulmiilena Alle kama baxsado dhagarle kasta ee uu yahya, bacda diiqna in shaa Allaah faraj! Maxaa laga qabtay jariimadaasi baaxadda leh Alle janneeyey?

Hooyo: Oo maandhow yaad u jeedaa oo wax qabta? Dawladina inoo ma dhisna waxqabad laga sugo ama loogu ciilqabo, adduunka beenta la buuqayana waaba kii eelka dhigaye, yaa wax qabanayey? Hadda markay agoomihii asaagooda laga reebay ku dhaqaaqeen waxay dan moodeen sidaasna u cuntami weydey jiriifle iyo sun-daabul ayaa cidna loo danayn maayee iyagaa danaysanayee la hadlayaa wax-qabad. Yaa og? Amuuba yahay jiriiflihii oo isasoo hubeeyey? Wax badan ayaan maqlayey maraakiibta dagaalku haday doonaan kalluunka waaba warshadaystaan intay karsadaan mooyee! Yaa koontoroolaya? Mise waaba qabsigii dhammaystirayey qaadashada badaheenna? Mase ii soo qabanayaan jiriiflihii la tagey wiilkaygii iina soo tuuray meydkii odaga, maandhow? Maka sugaynaa?

Wariye: Alle janneeyey jawaabtaasi intaynu Alle iyo cilmi qaybka u deyn oo waqti siinno, jiilashiinnii hore haddaad horay khaladkiinnii hore ka qoomamaynaysaan taxadarka ma kordhiseen oo saad u aragtaan hadda sida wax u socdaan, agoomaheennu amay caradii la fogaatey oy inagu noqdaan homboborodii libaaxa soo hageysey oy inaga dhigaan cawskii ay maroodiyaashu ku kor dagaalameen iyo eel kasii daran?

Hooyo: Habqamow khayr qabe anigu taxadar halkaasaan kaga sugnahay iyo Dhextaal, balse amay baroortu orgiga ka weyn tahayoo agoomaha ciidan la inoogu soo daray si ay xasaraddu u noqoto homboboro iyo tigid la inagu soo galo? Maandhow wax badan iyo siyaasad wax weyn kama ogi balse haddaan iska ag fadhiyoo weheshado siday wiilal ii noqon idaacaddaas yar, waxaan xusuustaa in dhawaan Afrikaanku diidey saldhig milatari oo maraykan horkacayo in la dajiyo qaaradan cabsi laga qabo hordhac gumeysi hor leh! Haddee maandhow amaaba  saldhigaasoo Yurub la dajiyey tartiib loo soo rarayaa? Badda iyo berriga yaa lagula diriri oo xoogaas leh, ma agoomaha ay caatadu ka ceeraatey? Yaase inaga rari  markay kusii daraan wax hor leh ooy dhahaan burcad badeedda waxaaba ka badan burcad berriyeedda kumana layn karno wax ka yar toban sano! Yaa inaga rari doona? Intii shakisanaydna sow dhihi maayaan biyo-doon iyo beeri-doonba waa la dhanyahay oo sidii waayihii hore weeye xaalku?

Wariye Diiriye Habqan: Alle janneeyey, Rabbi talo u daah! Halkaagaana iska khayr dhawr anigu waan iska sii habqamiye.

Hooyo Warsan Waxdhawr: Amiin maandhow Diiriye Habqanow, Allaha ku nabad yeelee waana la idinka dhur sugayaaye dadaaloo doorkiinnii weeyee naga roonaadoo waxaad qabanaysaanna Rabbi la kaashada illeen wax-wanaajintaan Rabbi lala kaashan waa wax lala kaashaday shaydaane sidii kacaankiiye salkoodna waa khasaaree.

Amiir Cabduraxmaan Xuseen Muxammed Islaam (BBA, cand.MBA)

Email: amiirdaljire@hotmail.com  Mobile: 967 713580 329

Maqaallo kale: google ku qor: “amiirdaljire” kana dhiibo fadlan fikraddaada arrimaha ay ka hadashay hooyo Warsan Waxdhawr kuna soo hagaaji boggan internetka ama emailka kor ku xusan amaba kan: amiirdaljire@rediffmail.com

1-Ma kuula muuqataa xaabo lala kici la’yahay oon la dhahayn halla dhimo hoggaaminta ama isku dayga dhisme dawlad Soomaaliyeed sababihii dumiyey tii hore oo taagan?

2- Ma kuula muuqataa xaabo lala kici la’yahay oo la kordhinayo, Soomaali Bari (British Somali Land and Italian Somali land) oo dawlad loo la’yahay, in  laga hadlo in la hormariyo sammaynta Gobolka Afrikada Bari (Horn Region Cooperation for Justice, Peace and Prosperity) oo loo marayo xoraynta Somali Galbeed (Northern Frontier District placed under Kenya by the British, Ogadenya placed under Ethiopia by the British and the French Somaliland now Djibuti with permanent French and American Military Bases) iyadoo la ogyahay jiritaanka dood xoogan oo leh: “Soomaali xor ah oo xoogan ma cadda in laga namad galayo intuu Soomaali kale dulman yahaye dhammaantood ha dulmanaadeen” taasina ay kufilan tahay inaan dadka gobolku is aaminsanayn waxna kala faa’iidi Karin isna caawin Karin waxaasoo dhan oo u dan ah qaarado kale oo khayraadka gobolka kaydsanaya waxna u weheshaan?

3- Hooyo Warsan waxdhawr ma la qabtaa shakigeeda ah “Africa Command” oo la dajiyey Europe in tartiib loo soo rarayo maadaama la adeegsan karayey haddii wax la wanaajinayo qaabab kale sida gobolka oo loo kala xaqsimo lana nabadeeyo saasna ay ku dhashaan dawlado iyo shaqaalaynta dadka, amaba iyadoo la adeegsan karo saldhigyada reer galbeedka ee haatanba ku xoogan Djibuuti iyo Kenya?

Nin aamusan dhaxalkii Hooyadi laga qadiye hadal akhristow! Qoorayada reer galbeedka qaar ka mida laba qodob oo ay qoraan mid waxaan isleeyahay waa run midna waxaan isleeyahay waa khalad ay tahay inay iyagu yimaadaan oo saxaan:

1-    Soomaalida aamuskoodaa la haray una sawiray waranleyaal aan af iyo qalin wax  ku doonan Karin! Waa sax wayse dilaan  reer galbeedku qofkii ka hadla xalka dhabtaa ee dhibaatooyinka Bariga Afrika;

2-    Dadka Geesku waa isu cadaw dabiiciya ama dhaqameed/traditional or natural enemies. Waa khalad iyaagaana sameeyey dhibta  oo waa imported waana inay yimaadaan oo saxaan, dadka gobolkuse  waa walaalo isku dagaanoo isku dana, kuna waajibtey inay gartaan.

Amiir Cabduraxmaan Xuseen Muxammed Islaam (BBA, cand.MBA)

Email: amiirdaljire@hotmail.com  Mobile: 967 713580 329

webmaster@ceegaag.com